कान्तिपुर संवाददाता काठमाडौँ — नेपाल र चीनको सांस्कृतिक सम्बन्धलाई बृहत् अध्ययन गर्नुपर्नेमा विज्ञले जोड दिएका छन् । हिमालयन हेरिटेज फाउन्डेसनले आइतबार काठमाडौं आयोजना गरेको 'पिपल्स टु पिपल्स रिलेसन्स बिटुइन नेपाल एन्ड चाइना, ट्रान्स-हिमालय इन्डिजिनियस कनेक्टिभिटी' विषयक कार्यशालामा उनीहरूले राजनीतिक सीमालाई दक्षिण केन्दि्रत दृष्टिकोणबाट मात्र हेरिन नहुनेसमेत बताए ।
'नेपालको राजनीतिक सीमा अकाट्य सत्य हो । तर सांस्कृतिक सभ्यताका निम्ति राजनीतिक सीमा कृत्रिम हुन्छ,' नवीनकुमार राईले भने, 'अहिलेसम्म दक्षिण केन्दि्रत दृष्टिकोण हाबी छ । नेपाल र तिब्बतबीच ऐतिहासिक कालदेखि सामाजिक, आर्थिक सम्बन्धलाई उत्तरलाई पनि उस्तै नजरले हेरिनुपर्छ ।' कार्यशालामा विज्ञले नेपालका आदिवासी जनजातिमा सूचीकृत भोटे, शेर्पा, गुरुङ, तामाङ, मगर, लिम्बू, किरात राई, नेवार, थारू समुदाय र चिनियाँ संस्कृतिबीचको सम्बन्धलाई केलाएका थिए ।
चीनका पूर्वमहावाणिज्यदूत तथा फाउन्डेसनका सचिव ताम्ला उक्याबले नेपालको पहाड र हिमाली भेगका आदिवासी जनजातिको चीनसित नश्लीय तथा सांस्कृतिक सम्बन्ध रहेको विषय उजागर गर्न जरुरी रहेको बताए । समाजशास्त्री कृष्ण भट्टचनले नेपालमा ५९ आदिवासी जनजाति रहेको र चीनमा ५५ थरी आदिवासी पहिचान गरिएको जानकारी दिए । सिचुआन युनिभर्सिटीका विद्यावारिधि शोधार्थी टेकबहादुर गुरुङले नेपालको गुरुङ जातिको चीनसित ६ हजार वर्षदेखि सांस्कृतिक सम्बन्ध रहेको उल्लेख गरे ।
नेपालस्थित चिनियाँ दूतावासका राजनीतिक विभाग प्रमुख वाङ झिओलङले नेपालका निम्ति चीन विकासको साझेदार रहेको बताए । 'नेपालको हिमाली भेगका जनजीवन तथा संस्कृति र चीनसँग मिल्दोजुल्दो छ । दुई देशको ऐतिहासिक सम्बन्धलाई जनता-जनताबीचको सम्बन्धका रूपमा विकास गरिनुपर्छ,' उनले भने, 'हामी -चीन सरकार) ले उत्तरी सिमानामा रहेका नाकालाई व्यवस्थित तुल्याउँदै जनताबीचको सम्बन्धलाई थप बलियो बनाउने नीति लिएको छ ।'
योजना आयोगका पूर्वसदस्य समाजशास्त्री चैतन्य सुब्बाले नेपाल र चीनबीचको सांस्कृतिक सम्बन्धबारे गहन रूपमा अध्ययनको खाँचो औंल्याए । सांसद तथा अध्येता छक्कबहादुर लामाले हिमाली भेगका आदिवासी जनजातिहरू हिन्दु सांस्कृतिक अतिक्रमण परेको बताए । मानवशास्त्री होम याम्फुले हिमाल र पहाडी भेगको जनजीवनको सांस्कृतिक सम्बन्धलाई चीन र भारतको जनजीवनसँग मिश्रति रहेकाले एकपक्षीय रूपमा लिन नहुने बताए । मानवशास्त्री मुक्तसिंह लामा, मुन्धुम अध्येता भोगीराज चाम्लिङ, केशवमान शाक्य, अजितमान तामाङ, गोपाल दहित, नरेन्द्र गुरुङ, बीके राना, आङकाजी शेर्पालगायतले कार्यपत्र प्रस्तुत गरेका थिए ।प्रकाशित : चैत्र १७, २०७५ २०:५ ९
- गणेश राई असार १७, २०७४- मंगोलियन सल्लो र आर्यन सल्लो ! सल्लो पनि मंगोलियन र आर्यन ? वाहियात भन्न लाग्छ । खासमा, सामान्य दृश्य घटनाले यो प्रसंग जन्मिएको हो । पंक्तिकार संलग्न नेपाली टोली दक्षिण कोरियाको राष्ट्रपति भवन ‘ब्लू हाउस’ सँगैको ‘नेसनल फोक म्युजियम अफ कोरिया’ को अवलोकन गर्दै थियो । जंगलमय पुराना दरबार संग्रहालय चहार्दै थियौं । नेपालका जंगलमा झैं सल्लाको रूखहरू प्रशस्त देखिए । तर यताका सल्ला त सुलुत्त परेका हुन्छन्, सुरिलो । तर त्यहाँका सल्ला त होचा रहेछन् । फेरि नेपालमा भएका सल्लाले वरिपरिको जमिनै सुक्खा तुल्याउँछ । त्यहाँचाहिं त्यस्तो देखिएन, सबैतिर हरियाली । मैले जिज्ञासा राख्दै थिएँ । शिक्षा विभागका महानिर्देशक बाबुराम पौडेलले फ्याट्टै भनिहाले, ‘यहाँका सल्ला मंगोलियनजस्ता पुड्का रहेछन् । नेपालका चाहिं आर्यन रहेछ । अग्ला–अग्ला ।’ दक्षिण कोरियाका डाँडाकाँडामा जता हेर्यो उतै हरियाली । वन नीति ज्यादै खँदिलो रहेछ । सडकको दायाँ–बायाँ रूख रोपिएका छन् । हावाहुरी र समुद्री आँधी ताइफुनले ढाल्न नसकोस् भनेर रूखलाई टेको लगाएर राखेका छन् । एकनास हरियाली छाउनुको विशेष अर्थ रहे
ऐतिहासिक गढीहरु अतिक्रमण तत्काल हटाउँछौं : पुरातत्व विभाग् - गणेश राई , अाेखलढुंगा असार ११, २०७३- हाल संघीय प्रदेश–१ मा परेको ओखलढुंगा जिल्ला सन् १७५६ तिर काठमाडौं उपत्यकाका राज्यहरुमाथि कब्जा गर्नु अगाडि नै पृथ्वीनारायण शाहको अधिनमा आएको ‘मेचीदेखि महाकाली भाग–१’ पुस्तकमा उल्लेख छ । उक्त पुस्तकमा ओखलढुंगाको आठवटा थुमहरु बुङनाम, तलुवा, च्यानाम, सोलु, तिल्पुङ, चिसंखु, चुप्लु र चौरास उल्लेख गरिएका छन् । गोरखाली फौजको आक्रमण र पराजयपछि छाडिएका ती थुम, गढी, दुर्गहरुमा देवीस्थापना गरी सामूहिक पूजास्थलका रुपमा विकास गरिएका पाइएका छन् । ०७ सालअघिसम्म यी कोटघरहरुमा दशैको बेला मौलो लगाउने चलन थियो । अहिले पनि स्थानीयले दशैको बेला पूजा गर्ने गरेका छन् । इतिहासविद् ज्ञानमणि नेपालका अनुसार पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल एकीकरण गर्नुअघि काठमाडौं उपत्यकापूर्वतर्फ किराती शासकहरुको ससाना राज्यहरु थिए । ऐकीकरणपछि प्रमुख ऐतिहासिक गढीहरुमध्ये केहीको अध्ययन, अनुसन्धान भएको तर सबैको हुन नसकेको बताए । ‘त्यस बेलाका राजाले सैनिक पाल्दैनथे,’ इतिहासविद् नेपालले भने, ‘लडाइँका निम्ति सिपाही गाउँबा
२०७३ भदौ १० गते शुक्रबार गणेश राई संविधानले मुलुकलाई ‘बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक विशेषतायुक्त, भौगोलिक विविधतामा रहेका समान आकांक्षा र नेपालको राष्ट्रिय स्वतन्त्रता, भौगोलिक अखण्डता, राष्ट्रिय हित तथा समृद्धिप्रति आस्थावान रही एकताको सूत्रमा आबद्ध सबै नेपाली जनता समष्टिमा राष्ट्र हो,’ भनेर परिभाषित गरेको छ । यद्यपि ‘भन्न नछोड्ने, गरेर नदेखाउने’ सरकारको विशेषता हो । संविधानमा जे लेखिएको छ त्यो व्यवहारमा देखाउने पहल नहुनु भाषा व्यवस्था त्यसको एक उदाहरण हो । नेपालको संविधानको प्राक्कथनमा छ । ‘नेपालमा बोलिने सबै मातृभाषाहरू राष्ट्रभाषा हुन् । देवनागरी लिपिमा लेखिने नेपाली भाषा नेपालको सरकारी कामकाजको भाषा हुनेछ ।’ एकल संरचना निरन्तरता यी वाक्ले उजागर गरेको छ । मुलुकमा देवनागरी या रोमनबाहेक अरु लिपिको चर्चा गरिन्न । नेपालमा पा“च महापरिवारका १ सय २३ भाषा बोलिन्छन् । भारोपेली, द्रविड, आग्नेय र भोट बर्मेली परिवार छन् भने कुसुन्डा भाषाका परिवार छुट्टिन बा“की छ । मुलुकमा १४ वटा लिपि प्रचलनमा रहेका छन् । रोङ लिपिमा लेप्चा भाषा लेखिन्छ । किरात लिपिमा किराती भाषा
Comments
Post a Comment