LIBJU-BHUMJU

  सुरेश किरण बुधबार, २ वैशाख २०८२, १० : २१ सुरेश किरण बुधबार, २४ वैशाख २०८२ संग्रह 262 Shares बागमती प्रदेश सरकारले नेपालभाषा र तामाङ भाषालाई सरकारी कामकाजी भाषाको मान्यता प्रदान गर्न ल्याएको ‘प्रदेश सरकारी कामकाजको भाषा ऐन, २०८०’ कार्यान्वयनमा आएको आज (वैशाख २४ गते) एक वर्ष पूरा भएको छ । गत वर्ष आजकै दिन संघीय राजधानी काठमाडौँमा एक विशिष्ट समारोहका बिच तत्कालीन प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डले भाषासम्बन्धी यो ऐन कार्यान्वयनमा आएको घोषणा गरेका थिए । सोही घोषणा भएको दिनलाई स्मरण गर्दै बागमती प्रदेश सरकारले आज ‘भाषा दिवस’कै रूपमा अर्को समारोह गर्दै छ ।  ऐन जारी भएको दिनलाई प्रदेश सरकारले संविधानै जारी भएसरह दिवसका रूपमा कार्यक्रम आयोजना गर्नाले पनि यो ऐनको महत्त्व उजागर भएको छ । संविधान जारी गर्दा त्यसमा बरु केही सभासद्ले विमति प्रकट गरेका थिए, तर यो ऐन जारी गर्दा बागमती प्रदेशसभाका सम्पूर्ण सभासद्ले एकै मतले स्वीकृति जनाएका थिए । त्यसले पनि यो ऐनको गरिमा प्रकट गर्छ ।   संविधानको धारा ७ (२) मा प्रदेशमा बोलिने भाषाहरूमध्ये बहुसंख्यक जनताले बोल्ने एक वा एकभन्दा बढी भाषा...

    २४ बैशाख, १८:४१ काठमाडौँ – बागमती प्रदेश सरकारले पहिलोपटक वैशाख २४ ‘सरकारी कामकाजको भाषासम्बन्धी दिवसको अवसरमा बागमती प्रदेशभर सार्वजनिक विदा’को घोषणा गरेको छ । प्रदेशसभाले पारित गरेको ‘प्रदेश सरकारी कामकाजको भाषा ऐन, २०८०’ लागू भएको २०८१ वैशाख २४ गतेको दिनलाई भाषा दिवस मनाउन थालिएको हो । सङ्घीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाल निर्माण भएपछि जारी संविधान अनुकूल बागमती प्रदेशले जारी गरेको भाषा ऐन एक ऐतिहासिक रूपमा लिइएको छ । नेपालको संविधान (२०७२)को धारा–६ मा ‘नेपालमा बोलिने सबै मातृभाषाहरू राष्ट्रभाषा हुन् ।’ धारा–७ (१) मा ‘देवनागरी लिपिमा लेखिने नेपाली भाषा नेपालको सङ्ख्यक जनताले बोल्ने एक वा एकभन्दा बढी अन्य राष्ट्रभाषालाई प्रदेश कानुनबमोजिम प्रदेशको सरकारी कामकाजको भाषा निर्धारण गर्न सक्नेछ । उपधारा (३) भाषासम्बन्धी अन्य कुरा भाषा आयोगको सिफारिसमा नेपाल सरकारले निर्णय गरेबमोजिम हुनेछ’ भन्ने उल्लेख छ । राष्ट्रिय जनगणना २०७८ को तथ्याङ्कअनुसार मुलुकमा १४२ जातजाति छन् भने १२४ भाषा बोलिन्छन् । बागमती प्रदेशले नेपाली भाषाका अतिरिक्त तामाङ र नेपाल भाषालाई सरकारी कामकाजी भाषा बनाउन ...

  वैशाख २०, २०८२ लक्ष्मण कार्की मातृभाषाको पितृ बुझाउने जर्ज, जो विदेश बसेर गरिरहेका छन्- नेपालको मातृभाषा–कर्म  तेह्रथुमको फेदाप क्षेत्रमा बोलिने लिम्बू भाषाको व्याकरण पुस्तक ‘अ ग्रामर अफ लिम्बू’ (बेस्ड अन दी फेदापे डाइलेक्ट अफ दी ओल्ड लिम्बू हर्ट ल्यान्ड) सार्वजनिक भएको छ । ४ दशक लामो खोज–अनुसन्धानबाट किताब तयार पारेका हुन्– स्विट्जरल्यान्डको युनिभर्सिटी अफ बेर्नका अवकाशप्राप्त प्रोफेसर जर्ज भान ड्रिमले । हुन त यो सरकारहरूले गर्नुपर्ने काम हो, जस्तो विश्वविद्यालयहरू, प्रज्ञा प्रतिष्ठान । तर, गर्नुपर्नेले काम गरिदिएको भए देशको दशा किन पो यस्तो हुँदो हो ? त्यसैले त आउनुपर्‍यो सात समुद्रपारिबाट जर्ज भान ड्रिम (हरू), जसले यस्ता अमूल्य काम वर्षौं लगाएर निःशुल्क गरिरहेका छन् । (हुन त डच नागरिक उनको नामको शुद्ध उच्चारण हुन्छ– सोर्स फन द्रिम । तर, विश्वभरि भाषाको साम्राज्य खडा गरेको अंग्रेजीले नामको उच्चारण ‘जर्ज भान ड्रिम’ बनाइदियो/बुझाइदियो । कसरी पुगे फेदाप ? नेदरल्यान्ड्समा जन्मिएका (अहिले स्विट्जरल्यान्ड बसाइँ सरेका) जर्जको उच्च शिक्षा नेदरल्यान्ड्स र अमेरिकामा भयो । नेदरल्यान्...

  वैशाख २०, २०८२ वैरागी काइँला महाभारा डाँडामा रुङ्दा... रुङ्दा... रुङ्दा... धेरैबेर पछि दाजुहरू आइपुगे । उनीहरूको साथ लागेर म इलाम गएँ । महाभारामा भेटेर मलाई बुबाले घरै फर्काएको भए म के हुन्थें, कुन्नि ! तर, यो महाभारा डाँडाबाट गा’को गा’कै–गा’को गा’कै गर्दाखेरि मेरो नाम पनि बदलियो, जीवन पनि बदलियो । हामी हिँड्ने र हिँडेको बाटोले सबैलाई सधैं जोड्ने काम गरोस्, एक बनाओस्, विभाजन नगरोस् । हामी जोड्ने बाटो हिँडिरहौं । फाल्गुनन्द गाउँपालिका प्रज्ञा प्रतिष्ठानले आयोजना गरेको पहिलो ‘फाल्गुनन्द साहित्य महोत्सव– २०८१’ मा निमन्त्रणा पाएँ र मुरीमुरी धन्यवाद दिँदै उपस्थित भएको छु । यहाँहरूको आतिथ्य र अभिनन्दनका लागि सदा ऋणी रहनेछु । मैले के बोल्छु भनेर सोचेरै आइनँ । यो महाभारा डाँडामा पुगेपछि ‘जे आउँछ बोलुँला’ लागेको थियो । यहाँ आएपछि मलाई सम्झना भयो, विसं २००५ सालको । दाजुहरू दसैंमा छुट्टीमा घर आएका थिए– जेठा, माइला, साइँला । त्यतिबेलाको प्रसिद्ध हात्तीछाप कापी र उनीहरूले लगाएको जुत्ता देख्दा मलाई बडो भित्रभित्रै आरिस लाग्थ्यो । मैले पेन्सिल लिएर उनीहरूको सप्पै कापीमा किरिङमिरिङ लेखिदिएक...