LIBJU-BHUMJU

  मंसिर ८, २०८१ लक्ष्मण लावती Read in English 439 shares Highlights पल्लो किरातमा नुनको जति ठूलो आवश्यकता थियो, तिब्बतको हिमाली भेगमा अन्नको उति नै जरुरत थियो । तिब्बत र नेपालबीच नुन–अन्नको सट्टापट्टा अर्थोपार्जनका निम्ति नभई बाध्यताले निम्त्याएको व्यापार थियो ।  पृथ्वीनारायण शाहले वि.सं. १८३१ मा नेपालमा गाभ्नुअघिसम्म अस्तित्वमा रहेको राज्य हो पल्लो किरात । पल्लो किरातको व्यापार तिब्बत (हाल चीन) र पूर्णिया (हाल भारत) सँगसमेत हुने गरेको तर पछि खस्किँदै गएको विभिन्न दस्तावेजमा उल्लेख गरिएको पाइन्छ । विजयपुरका मन्त्री पसेनामा राय र पूर्णियाका नबाब सौलत अहमद खासँग पूर्णियाको मालसामान मोरङ पहाडी प्रदेशमा कुनै पनि ठाउँमा बिक्री गर्न पाउने व्यापारिक सम्झौता पत्र वि.सं. १७७८ मा भएको थियो । यसबारे ‘किरातकालीन विजयपुरको संक्षिप्त इतिहास’ (चेम्जोङ, इमानसिं २०३१) पुस्तकमा उल्लेख छ । मैथिली भाषामा लेखिएको उक्त पत्रको सक्कल भने देखिँदैन । पत्रमा मोरङको पहाडी प्रदेश मात्र भनिएको छ, भूगोलको नाम उल्लेख छैन । यसै पत्रलाई आधार मान्दा त्यस बेलाको विजयपुर अधीनस्थ पल्लो किरातको व्यापार भारतको पूर्ण...

 ‘शंखधर साख्वा वंशावली साहित्यमा सीमित नभई ऐतिहासिक रूपमै प्रमाणित व्यक्ति हुन्। मध्यकालका शिलालेख र ग्रन्थमा उनको नाम आउँछ।’ प्रा. त्रिरत्न मानन्धर ख्यातनाम इतिहासविद् हुन्। नेपालको इतिहास अन्वेषणमा लामो समयदेखि सक्रिय उनले एकल र संयुक्त रूपमा गरी २२ वटा पुस्तक लेखेका छन्। खासगरी शाहकालीन इतिहास अध्ययन र लेखनमा ख्याति कमाएका उनको नेपाल-भोट विवाद, नेपालको इतिहासमा जंगबहादुर जस्ता पुस्तक चर्चित छन्। देवशमशेर र तात्कालिक नेपाल  पुस्तक प्रकाशोन्मुख छ। बौद्ध धर्म-संस्कृतिबारे समेत गहिरो अध्ययन गरेका उनीसँग त्रिभुवन विश्वविद्यालयमा इतिहास विभागको प्रमुख र लुम्बिनी विश्वविद्यालयमा उपकुलपतिका रूपमा काम गरेको अनुभव छ। यसै सेरोफेरोमा मानन्धरसँग हिमालखबरका लागि गोविन्द न्यौपानेले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश : तपाईं लामो समयदेखि इतिहास अनुसन्धानमा सक्रिय हुनुहुन्छ। यसबीच नेपालको इतिहास लेखनको प्रवृत्तिमा केकस्ता बदलाव देख्नुभएको छ? इतिहास जित्नेहरूको मात्र लेखिन्छ भन्ने कुरा धेरै हदसम्म सत्य हो। एक लेखकले भनेका छन्, ‘कुनै शासक वंशको इतिहास उसको शासन अन्त्य भएपछि मात्र लेखिनुपर्छ।’ किनक...